Każdego roku na budowach kilkadziesiąt osób ulega ciężkim wypadkom, a nawet traci życie. Szczególnie niebezpieczne są prace prowadzone na wysokościach, m.in. budowa konstrukcji dachowej oraz wykonanie pokrycia dachowego. Zagrożenia mogą być wywołane działaniami natury lub człowieka i dotyczą zarówno osób wykonujących te prace, jak i osób postronnych. 

Sprzęt do prac na wysokości

Praca na wysokości to praca wykonywana na powierzchniach znajdujących się na wysokości minimum 1,0 m nad poziomem ziemi lub podłogi, która zaliczana jest do prac szczególnie niebezpiecznych. Typowe prace na wysokości wykonywane są na: rusztowaniach, drabinach, słupach, masztach, konstrukcjach wieżowych, kominach, konstrukcjach budowlanych bez stropów, galeriach, pomostach, podestach. Oprócz prac zasadniczych na wysokości wykonywane są również prace pomocnicze i czynności dodatkowe, np. przenoszenie i podnoszenie materiałów budowlanych, narzędzi czy urządzeń, przechodzenie po płaszczyznach poziomych na wysokości, wchodzenie czy schodzenie ze stanowiska pracy.

Do prac na wysokości nie należą prace na powierzchniach (niezależnie na jakich się znajdują), jeżeli osłonięte są one ze wszystkich stron do wysokości minimum 1,5 m pełnymi ścianami lub ścianami z oknami oszklonymi albo wyposażone w inne stałe konstrukcje lub urządzenia chroniące pracownika przed upadkiem z wysokości.

Kto może pracować na wysokościach?

Nie każdy pracownik może wykonywać prace na wysokościach. Mogą być do niej dopuszczeni pracownicy, którzy:

• posiadają aktualne orzeczenie lekarskie o braku przeciwskazań do pracy na wysokości; 
• odbyli szkolenie w zakresie bhp oraz instruktaż stanowiskowy zapoznający ich ze specyfiką prac na wysokości oraz zagrożeniami występującymi na tym stanowisku;
• mają zagwarantowane środki ochrony indywidualnej oraz potrafią się nimi posługiwać;
• zostali zapoznani z oceną ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą. 

Obowiązki pracodawcy względem pracowników

Prace na wysokości zaliczane są do tzw. prac szczególnie niebezpiecznych, dlatego pracodawca musi zapewnić swoim pracownikom warunki do bezpiecznego wykonywania pracy. Do jego najważniejszych obowiązków należą:

• zapewnienie bezpośredniego nadzoru nad pracami i wyznaczonych do tego celu osób,
• zapewnienie odpowiednich środków ochrony indywidualnej i zbiorowej,
• zapewnienie pracownikom instruktażu stanowiskowego.

Pracodawca musi pamiętać także o tym, że zgodnie z wymogami na powierzchniach wzniesionych na wysokość powyżej 1,0 m nad poziomem podłogi lub ziemi, na których w związku z wykonywaną pracą mogą przebywać pracownicy, lub służących jako przejścia, powinny być zainstalowane balustrady, składające się z poręczy ochronnych umieszczonych na wysokości co najmniej 1,1, m i krawężników o wysokości co najmniej 0,15 m. Prace na wysokości powinny być zorganizowane i wykonywane w taki sposób, aby pracownicy nie musieli wychylać się poza poręcz balustrady lub obrys urządzenia, na którym stoją.

Jeśli ze względu na rodzaj i warunki wykonywania prac na wysokości zamontowanie balustrad nie jest możliwe, należy stosować inne skuteczne środki ochrony pracowników przed upadkiem z wysokości, odpowiednie do rodzaju i warunków wykonywania pracy. Pracownicy w takiej sytuacji muszą mieć zapewniony odpowiedni sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości, np. szelki bezpieczeństwa z linką bezpieczeństwa przymocowaną do stałych elementów konstrukcji lub szelki bezpieczeństwa z pasem biodrowym. 

Bezpieczne prace dekarskie

Podczas wykonywania wszelkich prac dekarskich na dachach płaskich każdy pracownik musi być wyposażony w sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości, np. szelki ochronne, a także obuwie robocze chroniące stopy przed przebiciem ostrymi przedmiotami. Szelki ochronne (uprząż) służą do powstrzymywania upadku, mają urządzenia do przypięcia systemu amortyzującego i mogą być dodatkowo wyposażone w pas służący do pracy w podparciu. W przypadku braku attyk lub balustrad należy stosować bariery ochronne lub liniowe. Montuje się je na obwodzie dachu w odległości minimum 1 m od krawędzi dachu.

Jeśli prace prowadzone są na dachu stromym, należy stosować środki ochrony zbiorowej, czyli rusztowania ochronne. Ponadto pracownicy powinni być zaopatrzeni w szelki ochronne, które zapobiegają upadkowi z wysokości. Gdy zachodzi konieczność przemieszczania się w pionie, linka bezpieczeństwa powinna być zamocowana do prowadnicy pionowej za pomocą urządzenia samohamującego. Długość linki bezpieczeństwa szelek bezpieczeństwa nie powinna przekraczać 1,5 m. Nie wymagane są amortyzatory spadania, jeśli linki asekuracyjne są mocowane do linek urządzeń samohamujących, ograniczających wystąpienie siły dynamicznej w momencie spadania, szczególnie aparatów bezpieczeństwa lub pasów bezwładnościowych.

Stanowisko pracy przemieszczane w poziomie powinno mieć zapewnione mocowanie końcówki linki bezpieczeństwa do pomocniczej liny ochronnej lub prowadnicy poziomej, zamocowanej na wysokości około 1,5 m wzdłuż zewnętrznej strony krawędzi przejścia. 
Osoby korzystające z urządzeń krzesełkowych, drabin linowych lub ruchomych podestów roboczych powinny być dodatkowo zabezpieczone przed upadkiem z wysokości za pomocą prowadnicy pionowej, zamocowanej niezależnie od lin nośnych drabiny, krzesełka lub podestu. Powinna ona być naciągnięta w sposób umożliwiający przesuwanie w górę aparatu samohamującego, a także zabezpieczona przed odchylaniem się większym niż o 2 m. Urządzenia zabezpieczające przed odchylaniem się lin powinny umożliwiać przesuwanie się urządzenia samohamującego. Długość linki bezpieczeństwa, łączącej szelki bezpieczeństwa z aparatem samohamującym nie powinna przekraczać 0,5 m.

Bezpiecznie wokół budynku

W przypadku prowadzenie prac dekarskich należy także zadbać o bezpieczeństwo osób przebywających lub przechodzących wokół budynku. W tym celu wyznacza się strefę niebezpieczną o szerokości minimum 1/10 wysokości budynku, jednak nie mniej niż 6 m. W warunkach miejskich strefa może być zmniejszona pod warunkiem zastosowania rozwiązań technicznych lub organizacyjnych zabezpieczających, np. rusztowania z odpowiednio przytwierdzonymi siatkami zabezpieczającymi. Wejścia do budynków oraz inne przejścia powinny być zabezpieczone daszkami ochronnymi zamontowanymi pod kątem 45^o w kierunku źródła zagrożenia na wysokości nie mniejszej niż 2,4 m. Szerokość daszka w miejscach przejścia powinna być o 0,5 m większa z każdej strony w porównaniu z szerokością przejścia/przejazdu.